SKOP PENGAUDITAN PENYATA KEWANGAN

3.4               SKOP PENGAUDITAN PENYATA KEWANGAN

[a]    Pengesahan terhadap akauntabiliti kewangan bagi entiti yang dipertanggungjawabkan, yang melibatkan pemeriksaan dan penilaian rekod-rekod kewangan dan penyataan pendapat mengenai penyata kewangan;

[b]    Pengesahan terhadap akauntabiliti kewangan pentadbiran kerajaan secara keseluruhan;

[c]    Pengauditan sistem kewangan dan transaksi termasuklah penilaian pematuhan undang-undang dan peraturan-peraturan;

[d]    Pengauditan kawalan dalaman dan fungsi audit dalaman;

[e]    Pengauditan terhadap kejujuran dan kewajaran keputusan yang diambil oleh pentadbiran dalam lingkungan entiti yang diaudit; dan

[f]     Melaporkan perkara lain yang berbangkit berhubung dengan pengauditan di mana Institusi Audit Utama merasakan ianya perlu didedahkan.

[a]     

3.4               ELEMEN YANG TERLIBAT DALAM PENGAUDITAN PENYATA KEWANGAN

[a]   Pihak Yang Bertanggungjawab

Pihak yang bertanggungjawab merangkumi Kerajaan (Eksekutif) atau entiti awam yang bertanggungjawab terhadap pengurusan dana awam dan pelaksanaan kuasa di bawah kawalan legislatif. Pihak ini bertanggungjawab terhadap penyata kewangan dan aktiviti kewangan yang dilaksanakan/ digambarkan dalam penyata kewangan.

[b]  Pengguna 

        Pengguna penyata kewangan terdiri daripada Parlimen; wakil rakyat yang membuat keputusan dan meletakkan prioriti berhubung jumlah wang yang dibelanjakan serta pendapatan daripada kewangan awam; dan juga rakyat.

[c]   Perkara Yang Diliputi

i.         Pengiktirafan, pengukuran, persembahan dan pendedahan yang dipersembahkan di dalam penyata kewangan adalah hasil daripada proses aplikasi rangka kerja pelaporan terhadap pengiktirafan, pengukuran, persembahan dan pendedahan kepada kedudukan kewangan, prestasi kewangan dan aliran tunai bagi sesebuah entiti sektor awam.

ii.       Maklumat terhadap perkara yang diliputi (subject matter) merupakan hasil penilaian dan pengukuran yang dibuat terhadap perkara tersebut. Maklumat ini digunakan oleh Juruaudit untuk  mengumpul bukti audit bagi memberi asas yang munasabah dalam  membuat sesuatu pendapat audit. Maklumat bagi perkara yang diliputi ini berkemungkinan tidak mengambarkan subjek yang diliputi yang menyumbang kepada kesalahnyataan yang material, contohnya apabila penyata kewangan entiti tidak menunjukan kedudukan yang benar dan saksama mengenai kedudukan kewangan, prestasi kewangan dan aliran tunai.

[d]  Jaminan Yang Munasabah

Pengauditan penyata kewangan yang selaras dengan ISSAI merupakan satu bentuk jaminan yang munasabah. Jaminan munasabah adalah tinggi tetapi ianya bukanlah jaminan yang mutlak kerana terdapatnya limitasi pada sesuatu pengauditan. Secara umumnya, pengauditan yang memberi jaminan yang munasabah akan menghasilkan rumusan yang berbentuk positif seperti “Juruaudit berpendapat penyata kewangan yang disediakan menunjukkan kedudukan yang benar dan saksama mengenai kedudukan kewangan dan prestasi kewangan dan aliran tunai...”

[e]   Kritera yang sesuai

Kriteria merupakan tanda aras yang digunakan untuk menilai dan mengukur perkara yang diliputi yang turut meliputi tanda aras yang relevan bagi persembahan dan pendedahan dalam penyata kewangan.  Contoh kriteria yang boleh digunakan adalah seperti International Public Sector Accounting Standards (IPSAS), International Financial Reporting Standards (IFRS), Standard Piawaian Perakaunan Kerajaan Malaysia atau rangka kerja pelaporan kewangan lain yang digunakan di sektor awam.

3.5               PRINSIP PENGAUDITAN PENYATA KEWANGAN

3.7.1      Prasyarat Pengauditan

[a]    Pematuhan Etika

                                                         i.            Juruaudit hendaklah mematuhi etika yang releven termasuklah etika kebebasan berhubung pengauditan penyata kewangan.

                                                       ii.            Juruaudit hendaklah mematuhi Kod Etika Juruaudit yang merangkumi 10 teras iaitu keutuhan; kebebasan, adil dan saksama; profesionalisme; tadbir urus yang baik; kerahsiaan; kompetensi dan ketelitian profesional yang sewajarnya, jaminan kualiti, disiplin diri, percanggahan kepentingan dan penglibatan dalam aktiviti luar. Teras ini adalah sejajar kehendak ISSAI 30 – Kod Etika dan ISSAI 1200 – Objektif keseluruhan Juruaudit dan pelaksanaan audit selaras dengan standard pengauditan antarabangsa.

[b]    Kawalan Kualiti

i.         Juruaudit hendaklah melaksanakan prosedur kawalan kualiti di peringkat engagement yang membolehkan mereka memberikan jaminan yang munasabah bahawa pengauditannya mematuhi standard profesional dan juga keperluan perundangan dan peraturan yang berkuatkuasa, dan juga laporan audit yang dikeluarkan adalah sesuai dalam sesuatu keadaan.

ii.       Standard Antarabangsa Terhadap Kawalan Kualiti (International Standard on Quality Control - ISQC 1) menerangkan tentang perlunya sesebuah firma untuk membangun dan memastikan  sistem kawalan kualiti dilaksana di peringkat engagement. Kawalan kualiti termasuklah memperoleh kepastian yang munasabah bahawa firma dan juga kakitangannya telah mematuhi etika yang relevan termasuk yang berhubungan dengan prinsip kebebasan.

iii.     Ketua Audit Negara bertanggungjawab sepenuhnya terhadap kawalan kualiti pengauditan dan pelaporan walaupun tanggungjawab pengauditan boleh diturunkan kepada kakitangannya. Juruaudit perlu merujuk kepada Panduan Jaminan Kualiti Jabatan Audit Negara berhubung kawalan kualiti. Tanggungjawab setiap sektor ialah dengan melaksanakan prosedur kawalan kualiti terhadap pengauditan dari aspek perancangan, pelaksanaan, pemantauan bagi memenuhi kehendak ISSAI.

iv.   Berhubung kawalan kualiti dalam pengauditan penyata kewangan, adalah menjadi keperluan bagi Juruaudit untuk membuat semakan kawalan kualiti berhubung dengan pengauditannya (ISSAI 1220).

3.7.2      Pengurusan Pasukan Dan Kemahiran

[a]   Juruaudit yang bertanggungjawab hendaklah berpuashati bahawa pasukan audit atau penggunaan pakar lain yang bukan daripada sebahagian pasukan audit secara kolektifnya kompeten dan mempunyai keupayaan yang bersesuaian untuk:

i.         melaksanakan pengauditan selaras dengan standard dan keperluan perundangan dan peraturan yang berkuatkuasa; dan

ii.       menyediakan laporan audit.

[b]  Pasukan audit hendaklah mempunyai kompeten dan kemahiran mengenai perkara-perkara berikut (ISSAI 1220):

i.         Kefahaman dan pengalaman praktikal melalui latihan dan penglibatan

ii.       Kefahaman mengenai standard profesional dan keperluan perundangan dan peraturan

iii.     Kepakaran teknikal seperti teknologi maklumat, perakaunan dan pengauditan yang khusus

iv.     Pengetahuan tentang industri/aktiviti auditi

v.       Kebolehan mengaplikasi penilaian profesional

vi.     Kefahaman tentang polisi dan prosedur kawalan kualiti

vii.   Kemahiran yang perlu untuk melaksanakan terma-terma dalam mandat termasuk kefahaman mengenai aturan pelaporan

viii. Beberapa aspek mengenai pengauditan prestasi atau pematuhan terhadap undang-undang dan peraturan bagi mengesan penipuan dan rasuah sekiranya releven.

3.8         PRINSIP DALAM KONSEP PENGAUDITAN

Perkara yang perlu diberi perhatian adalah seperti berikut:

[a]   Risiko Engagement

i.         Juruaudit hendaklah mengurangkan risiko engagement dalam sesuatu pengauditan ke tahap yang rendah untuk mendapat jaminan yang munasabah sebagai asas membentuk pendapat yang positif.

ii.       Risiko engagement berkaitan dengan memberikan kepastian dalam pengauditan ialah apabila Juruaudit tidak memberikan rumusan yang sepatutnya apabila maklumat tentang perkara yang diliputi telah disalahnyatakan dengan amat signifikan. Secara umumnya risiko engagement terdiri daripada:

·         Risiko inherent – penerimaan berhubung maklumat tentang perkara yang diliputi terhadap tersalahnyata yang material dengan beranggapan bahawa tidak ada sebarang kawalan terhadapnya; dan

·         Risiko kawalan - risiko bahawa salah nyata yang signifikan yang mungkin berlaku dan tidak dapat dielakkan, dikesan atau diperbetulkan berkaitan dengan kawalan tertentu. Risiko ini juga boleh berlaku disebabkan kekangan pada rekabentuk dan operasi kawalan dalaman.

[b]  Penilaian Dan Skeptik Profesional

i.         Juruaudit hendaklah merancang dan melaksanakan pengauditan dengan skeptik profesional dengan mengambilkira keadaan yang menyebabkan penyata kewangan tersalahnyata dengan signifikan.

ii.       Penilaian profesional bermaksud “Penggunaan latihan yang diterima, pengetahuan dan pengalaman dalam konteks standard pengauditan, perakaunan dan etika dalam membuat sesuatu keputusan mengenai langkah-langkah yang perlu diambil bersesuaian dengan sesuatu keadaan”.  Aspek ini perlu diaplikasi oleh Juruaudit dalam setiap proses pengauditan.

iii.     Penilaian profesional perlu terutama mengenai keputusan tentang:

·         Materialiti dan risiko audit

·         Corak, tempoh dan prosedur audit yang memenuhi keperluan ISSAI dan ISA dan pengumpulan bukti

·         Penilaian sama ada bukti audit adalah mencukupi dan sama ada keperluan lain perlu dibuat untuk mencapai objektif Juruaudit

·         Penilaian terhadap pengurusan auditi dalam mengaplikasi rangka kerja pelaporan kewangan

·         Membuat keputusan berdasarkan bukti audit yang diperoleh contohnya, penilaian mengenai anggaran yang dibuat dalam menyedia penyata kewangan.

iv.     Sikap skeptik profesional penting bagi semua jenis pengauditan. Juruaudit perlu menganalisa secara kritikal terhadap kesahihan bukti yang dikumpul dan peka kepada bukti yang bercanggah atau menimbulkan tanda tanya kepada kebolehpercayaan dokumen atau representasi pihak yang bertanggungjawab. 

                                [c]   Materialiti

i.         Juruaudit hendaklah mengaplikasi konsep materialiti yang bersesuaian apabila merancang dan melaksanakan pengauditan.

ii.       Juruaudit perlu menentukan materialiti keseluruhan penyata kewangan contohnya menentukan tahap materialiti transaksi, baki akaun dan pendedahan dengan keseluruhan penyata kewangan yang akan mempengaruhi keputusan pengguna terhadap penyata kewangan.       

iii.     Juruaudit perlu mengenalpasti prestasi materialiti bagi menilai risiko salahnyata yang material dan menentukan corak, tempoh dan sejauhmana audit substantif perlu dilaksanakan. Kadangkala agregat salahnyata yang tidak signifikan boleh menyebabkan salahnyata yang signifikan.

iv.     Penentuan prestasi materialiti melibatkan penilaian profesional dan ia dipengaruhi oleh kefahaman Juruaudit terhadap auditi; penilaian risiko; corak pengauditan; sejauhmana salah nyata  yang dikenalpasti pada pengauditan yang lepas dan ekspektasi Juruaudit berkaitan salahnyata bagi tempoh semasa.

v.       Materialiti bukan hanya terhad kepada keputusan ekonomi pengguna tetapi keputusan sama ada untuk meneruskan sesuatu projek Kerajaan atau  pemberian geran adalah berdasarkan kepada penyata kewangan. Penilaian materialiti dan pertimbangan  sensitiviti serta faktor kualitatif yang lain dalam sesuatu jenis pengauditan adalah berdasarkan penilaian profesional Juruaudit.

vi.     Juruaudit perlu mempertimbangkan beberapa aspek dalam menentukan tahap materialiti seperti sensitiviti sesetengah transaksi atau program, kepentingan awam, keperluan pemantauan legislatif yang efektif, jenis salah nyata sekiranya berkaitan dengan penipuan atau rasuah.

[d]  Dokumentasi

i.         Objektif utama dalam menyediakan dokumentasi kepada Juruaudit adalah berhubung dengan rekod yang mencukupi dan bersesuaian sebagai asas kepada penyediaan laporan audit;  sebagai bukti bahawa audit telah dirancang dan dilaksanakan mengikut Standard Pengauditan Antarabangsa dan keperluan undang-undang dan peraturan yang berkaitan (ISSAI 1230).

ii.       Juruaudit hendaklah menyediakan dokumentasi audit yang lengkap bagi membolehkan Juruaudit yang berpengalaman, yang tiada kaitan dengan pengauditan yang lepas memahami corak, tempoh dan sejauhmana prosedur audit yang dilaksanakan mematuhi standard dan keperluan perundangan dan peraturan; melihat kepada hasil prosedur audit yang dilaksanakan; dan juga berkaitan bukti audit yang diperoleh. Dokumentasi audit hendaklah disediakan tepat pada masanya.

iii.     Dalam dokumentasi audit, Juruaudit juga hendaklah meliputi perkara signifikan yang berbangkit semasa pengauditan, rumusan yang dicapai dan penilaian signifikan yang dibuat bagi mencapai rumusan dalam dokumentasi.

iv.     Sebab-sebab kepada perlunya dokumentasi yang lengkap adalah seperti berikut:

·         Mengesah dan menyokong pendapat Juruaudit dan laporan

·         Meningkat kecekapan dan keberkesanan audit

·         Sumber maklumat bagi menyedia laporan dan menjawab pertanyaan dari auditi

·         Bukti pematuhan Juruaudit kepada standard pengauditan

·         Membantu perancangan dan penyeliaan

·         Membantu pembangunan penilaian Juruaudit

·         Memastikan kerja yang diberi telah dilaksanakan dengan jayanya

·         Bukti bagi kerja yang dilaksanakan untuk rujukan masa hadapan

v.       Perkara-perkara yang boleh menjejaskankan dokumentasi audit dan perlu dipertimbangkan Juruaudit adalah seperti :

·         perundangan yang memperuntukkan keperluan tambahan mengenai dokumentasi audit;

·         skop keperluan sama ada ia perlu dipatuhi bagi setiap dokumen audit atau dokumen spesifik mengenai isu tertentu;

·         proses, formaliti dan keperluan tambahan di mana perlu dipatuhi dalam menyedia dokumentasi audit

·         tujuan tambahan keperluan dari segi perundangan

·         lain-lain halangan seperti cara ia dikumpul atau disediakan.

vi.   Juruaudit hendaklah menyusun dokumentasi audit dalam fail tetap/semasa mengikut kesesuaian. Sehubungn itu prosedur kawalan kualiti yang mengkehendaki supaya Institusi Audit Utama membangunkan polisi dan prosedur berhubung pengumpulan dan penyatuan fail-fail audit dalam tempoh semasa perlu dipatuhi seperti dinyatakan dalam ISSAI 40 dan International Standard of Quality Control (ISQC) 1.

vii   Juruaudit perlu mengambilkira perkara-perkara berikut dalam mendokumentasikan pengauditannya (ISSAI 1230) :